«ՊԱՐԶՎՈՒՄ Է` ՆԿԱՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒՇԱՑՆԵԼՆ ԱՎԵԼԻ ՄԵԾ ՄԵՂՔ Է, ՔԱՆ ՄԱՐԴ ԾԵԾԵԼԸ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավոր ԱՆԱՀԻՏ ԲԱԽՇՅԱՆԸ
-Հանդիպել ենք Հայաստանի ազգային բանակի տոնին, ու չեմ կարող չհարցնել` ի՞նչ է Ձեզ համար նշանակում Հայաստանի ազգային բանակը:
-Առաջին հերթին պետության գոյությունը, ապա անվտանգությունը։ Բանակն այն կառույցն է, որտեղ պատանիները լուրջ փորձություն են անցնում, և եթե ծառայությունը ճիշտ է կազմակերպվում, թե՛ պետության, թե՛ նրանց համար շատ օգտակար է, եթե ճիշտ չի կազմակերպվում, կործանարար է պետության համար: Նախ` ուզում եմ բոլորիս շնորհավորել տոնի առիթով. բոլոր խնդիրներով հանդերձ` բանակը կա, և այդ բանակի ստեղծման համար մենք այնքան կյանք ենք տվել, որ պարտավոր ենք գուրգուրել, փայփայել և պաշտպանել մեր բանակը: Կառավարության հերթական նիստին էի մասնակցում, և նորից կառավարության շենքի առաջ հավաքված էին զինվոր կորցրած ծնողները: Երեք տարի է` կառավարության նիստերի եմ մասնակցում, և երեք տարի նրանք կառավարության շենքի մուտքի առաջ են: Ի՞նչ են ուզում: Նրանք ասում են, որ իրենց զավակները բանակում սպանվել են, չեն հավատում ինքնասպանության պաշտոնական վարկածներին: Ինձ համար շատ դառն էր լսել սպանված զինվորի մոր փշաքաղեցնող խոսքերը «Ինչո՞ւ պիտի բարձրագույն կրթություն ստացած տղայիս բանակ ուղարկեմ ու երանի տամ այն ծնողին, ում երեխային թուրքն է սպանել»։
-Կառավարության շենքի առաջ արդարություն գտնելը հավանակա՞ն է:
-Եթե մարդիկ ուրիշ ելք չեն տեսնում, կառավարության շենքի առաջ եղած փոքրիկ հարթակը դառնում է իրենց ցավը, բողոքը, սպասումներն արտահայտելու տեղ: Իրենք էլ գիտեն, որ շատ մեծ ակնկալիքներ չկան, բայց տեսնում են որևէ նախարարի ու իրենց մտածածն ասում են: Երբեմն կարծում եմ` նշանակություն չունի ում են ասում, ուղղակի կուտակված ցավն ու զայրույթն են արտահայտում:
-Ասածս դաժան է գուցե, բայց գործի վերանայումը կորուստը վերադարձնելո՞ւ է: Ես հասկանում եմ արդարության վերականգնման ցանկությունը, բայց խնդիրը հետևա՞նքը վերացնելն է, թե՞ պատճառը: Արդյոք որևէ վերանայում` համապատասխան հետևանքներով, երաշխի՞ք է, որ այլևս բանակում զոհեր չեն լինի:
-Ոչ, իհարկե, բայց պատճառը վերացնելու ճանապարհներից մեկը կարող է լինել: Իրական մեղավորների բացահայտումն ու ըստ օրենքի պատժելը հանցագործությունները նվազեցնելու, չկրկնվելու համար են, և այդ մասին հասարակությունը պետք է իմանա: Ամենաթողությունը, անպատժելիությունը նոր հանցագործություններ կարող են ծնել:
-Չե՞ք կարծում, որ բանակն արտացոլում է հասարակության բարքերը, բանակում ամեն ինչ ավելի հավաք ու ֆոկուսավորված է, ուստի` առավել տեսանելի: Արդարության պահանջն ընդհանուր է և չի կարող լոկալ իրականացում ունենալ միայն բանակի դեպքում: Զինվորական դատախազը, ով էլ լինի, համակարգից դուրս արդարության կղզյակում չի կարող գործել:
-Այո, իրավացի եք, այդ խնդիրը ծառացած է երկրի առաջ, և զինվորական դատախազը չի կարող մենակ լուծել, համակարգային փոփոխությունների անհրաժեշտությունը վաղուց կա, բայց ես չեմ տեսնում երկրում ժողովրդավարություն, արդարություն և օրինականություն հաստատելուն միտված այն անհրաժեշտ արմատական քայլերը, որոնք համակարգային փոփոխություններ կբերեն: Իշխանությունը մեծ հաշվով կոռումպացված անձանց շղթա է, որի յուրաքանչյուր օղակ միայն մի բանի համար է աշխատում` ինչ գնով էլ լինի, պահել շղթայի ամբողջականությունը: Հակառակ դեպքում կկործանվեն բոլորը: Ոչ թե հոռետես եմ, այլ իրականությունն է այսպիսին, որովհետև օրինակը կա. պարզվում է` նկատողությունն ուշացնելն ավելի մեծ մեղք է, քան մարդ ծեծելը... Աբսուրդ չէ՞, երբ օրենքն ընտրովի է գործում: Դա ոչ թե համակարգային փոփոխության նշան էր, այլ ԴԱՀԿ-ի պետի ամենազորության ու անպատժելիության: Այլ բացատրություններ չկան:
-Բանակի դերը գնահատենք արտաքին քաղաքական կտրվածքով` Հարավային Կովկասում ՀՀ ազգային բանակը համարվում է ամենամարտունակն ու կազմակերպվածը, կարծում եք, բանակի առկայությունը զսպիչ գործոն կլինի՞ պատերազմից:
-Բանակն իր գործն արել, անում և անելու է: Ես էլ եմ հավատում, որ մեր բանակն ամենամարտունակն է, ուրախ ու հպարտ եմ դրա համար: Իհարկե, բանակն անհրաժեշտ պայման է խաղաղություն ապահովելու համար, բայց ոչ բավարար: Անչափ կարևոր է զինվորի ու սպայի նկատմամբ պետության արժանապատիվ վերաբերմունքը, որը բարձր է պահելու նրանց ոգին ու գիտակցությունը: Այդ ոգին ու գիտակցությունը հաղթեցին արցախյան պատերազմում ու պաշտպանեցին մեր հողը, որովհետև պետությունը նորածին էր, բանակ չկար, և մեր քաջերը կամավոր գնացին պաշտպանելու հայրենիքը: Այլևս այդպես չի կարող լինել, մենք բանակ ունենք: Մեր տղաները Սասնա ծռերի գժությունն ունեին, որը չի կարելի կոտրել, իսկ այսօր արցախյան ազատամարտի շատ զինվորներ բնակարան չունեն, աշխատանք չունեն, ազատա-զրկված են: Զենքի վրա պետք է հույս դնել, բայց ոգին է զենքը զորավոր դարձնում: Ոգին կոտրել չի կարելի:
-Ընդհանրապես հավանակա՞ն է պատերազմը` հաշվի առնելով ներքին ու արտաքին գործոնները:
-Ես «այո» կամ «ոչ» ասելուց կխուսափեմ, խիստ մասնագիտական եմ համարում նման հարցին պատասխանելը, որովհետև տարբեր փորձագետներ ու քաղաքագետներ «այո»-ի և «ոչ»-ի հավանականությունը հաստատող թե՛ փաստարկներ, թե՛ հակափաստարկներ են բերում: Միանշանակ կարող եմ ասել, որ պատերազմ չեմ ուզում` ինչպես բոլոր հայերս, և ինչու միայն հայերս:
-Լեռնային Ղարաբաղի հարցում սպասո՞ւմ եք այնպիսի փոփոխություններ, որ կարող են համաձայնագրի հանգեցնել:
-Շոշափելի հեռանկար չեմ տեսնում, խնդիրը մեր ներսում Արցախի անկախության ճանապարհն ավելի հստակեցնելն է ու Արցախի անկախության ճանաչման օրինագիծը ԱԺ օրակարգում ընդգրկելը:
-Կարծում եք, 20 տարում այդ ճանապարհը չի՞ հստակեցվել:
-Նայած` ում համար։ Այն հիմնավորումները, որոնք հնչում են երեք տարի շարունակ «Ժառանգության» առաջարկած Հայաստանի կողմից Արցախի անկախության ճանաչման դեմ, մղում են կասկածելու: Հույս ունեմ, որ տեսակետը կփոխվի, քանի որ ընդդիմախոսները սկզբում կտրականապես ասում էին` «ոչ», հետո` «այո, բայց դեռ ժամանակը չէ»:
-Զինանոցում գոնե վերջին փամփուշտը պետք է պահել:
-Արդյոք դա՞ է վերջին փամփուշտը:
-Եթե հաջորդ քայլը պատերազմն է, դա չէ՞:
-Ես չեմ հավատում, որ դրանից հետո պատերազմն է, դրանից հետո բանակցային գործընթացը, իմ կարծիքով, ավելի շոշափելի կերպով առաջ կգնա:
-Իսկ եթե բանակցային գործընթացն ընդհանրապես ավարտվի՞:
-Իսկ բանակցային առկա գործընթացը մեզ ի՞նչ է տվել:
-Ինձ թվում է, որ ինչ նշանակել-չի նշանակել, բանակցային գործընթացն ապահովել է խաղաղություն:
-Ես համոզված չեմ, որ բանակցություններն են եղել խաղաղության գրավական, սկզբում գուցե` այո, բայց ինչ-որ պահից երեք երկրների համանախագահները սկսեցին մեր խնդիրները ծառայեցնել իրենց երկրի շահերի սպասարկմանը: Վերջին 5-6 տարում, համենայն դեպս, բանակցային գործընթացը կես միլիմետր էլ առաջ չի գնացել, եթե չասենք, որ գնացածն էլ եղել է ի վնաս Հայաստանի ու Արցախի: Ես, իհարկե, 100 տոկոսով չեմ կարող ասել, որ բանակցային գործընթացը չլիներ, ինչ կլիներ, բայց որպես մտածող մարդ իրավունք ունեմ ասելու, որ եթե այսքան տարվա բանակցությունների արդյունքում մենք ունենք շատ վտանգավոր մադրիդյան սկզբունքներ, ավելի լավ էր այդ բանակցությունները չլինեին:
-Լավ, բայց աշխարհում, այնուամենայնիվ, ինչ-որ բան փոխվում է անկասելի` Կոսովոն, Աբխազիան, Օսիան, Սուդանը, Թունիսը, Եգիպտոսը... Հասարակական գիտակցության մեջ կարծես արժևորվում են մարդու իրավունքները ներքևից, ոչ թե վերևից արվող բարեփոխումներով: Գուցե այս հարցում Ղարաբաղն առաջին ծիծեռնակ եղավ, բայց երամն արդեն կազմվում է։
-Եվ` ինչ երամ. աշխարհը ուզի, թե չուզի, ի հեճուկս բոլոր մեծ պետությունների, գերտերությունների շահերի, որոնք փորձում են փոքր երկրներին խամաճիկի դեր պարտադրել, արթնացած ազգային ինքնարժևորող գիտակցությունն իր նպատակին հասնում է: Ես համոզված եմ, որ հայ ժողովուրդը նույնպես հասնելու է իր նպատակին:
-Շատ երկար Արևմուտքում իշխում է այն ընկալումը, որ քանի ԼՂ հարցը լուծված չէ, տարածաշրջանում ժողովրդավարության հարցը երկրորդ պլանում է, իսկ գուցե ժողովրդավարությա՞ն խորացման մեջ է լուծումը:
-Հիշո՞ւմ եք Եվրախորհրդում Ադրբեջանի ջանքերով ընդունված բանաձևը, որ պնդում էր, թե ժողովրդավարությունն Ադրբեջանում չի կարող կայանալ, քանի դեռ օկուպացված է տարածքի 20 տոկոսը, 1 միլիոն փախստականներ կան... Ծիծաղելի հաղթաթուղթ է, ընդհակառակը` որքան ժողովրդավարությունն արմատավորվի Ադրբեջանում, այնքան հարցի լուծումը կմոտենա, նույնը` Հայաստանում և Արցախում:
-Նախընտրական տարում քաղաքական ի՞նչ վերադասավորումներն եք հավանական համարում:
-Քաղաքական դաշտը հսկայական եռացող կաթսայի է նմանվում, որտեղ տարբեր քաղաքական ուժեր իրենց դերակատարումը կարևորելու նպատակով երբեմն թերագնահատում են դիմացինին: Օրինակ, ՀՅԴ-ն համարում է, որ ես չափազանց սուր չեմ քննադատում իշխանություններին: Անցած երեք տարիներին ես բարձրաձայնել եմ տարբեր ոլորտների խնդիրներ և սուր քննադատել եմ այդ ոլորտների պաշտոնյաների թերացումները: Լինելով ԱԺ կրթության և սոցիալական հանձնաժողովների անդամ` հատկապես այդ ոլորտների խնդիրներին եմ անդրադարձել և քննադատել այդ ոլորտի պաշտոնյաներին, այսինքն` ՀՅԴ անդամներին ու ՀՅԴ-ին, որը տարիներ շարունակ այդ ոլորտների քաղաքական պատասխանատուն է եղել, և որտեղ Վերահսկիչ պալատը հայտնաբերել է լուրջ ֆինանսական խախտումներ: Այնպես որ, կարծում եմ` ինչ վերադասավորումներ էլ լինեն, քաղաքական դաշտի առաջին պահանջը պետք է անաչառությունը լինի: 2007 թ. «Ժառանգությունը», ինչպես կյանքը ցույց տվեց, խորհրդարան մտած միակ իրական ընդդիմադիր ուժն է, ես վստահ եմ, որ «Ժառանգությունը» շարունակելու է աշխատել, շարունակելու է ծառայել հասարակությանը, և այդ գործունեության արդյունքում, համոզված եմ, որպես ընդդիմություն, հաջորդ խորհրդարանում շատ ավելի բարձր տոկոսով ենք ներկայացված լինելու:
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ